zaterdag 27 april 2013

Zoet


(column eerder verschenen in de nieuwsbrief van GroenLinks Culemborg en op het kanaal van CoCreatie Culemborg op Culemborg Nieuws)

Kinderen worden steeds zwaarder. Niet alleen omdat ze in de lengte groeien, maar ook steeds vaker in de breedte. Logisch als je ziet wat het aanbod is in supermarkten van pizza’s, energy drankjes, chips en snoep. En dan laat ik de ‘kapsalon’ uit de snackbar maar even zitten. Uit onderzoek blijkt dat producten beter verkopen als er een extra schep suiker doorheen zit. Ons lichaam is zo geprogrammeerd dat we zoet lekker vinden. Verslavend zelfs. Toen we nog in berenvellen rondliepen was zoet namelijk schaars. Alleen in de zomer en herfst verkrijgbaar. En toen moest je wel iets extra’s eten om de barre winter door te komen. Nu is zoet het hele jaar door verkrijgbaar en groeien we langzaam dicht en rond. Kinderen wordt ook geleerd om zoet te zijn. Geen wonder dat ze gaan snoepen.

Hoe kunnen we deze ontwikkeling keren? De overheid wijst voortdurend op de eigen verantwoordelijkheid van ouders. Die moeten hun kinderen beter laten eten. Maar de meeste ouders weten niet meer wat gezond eten is. Ik wed dat er nog veel mensen zijn die denken dat appelsap gezonder is dan cola en dat niets mis is met een plak ontbijtkoek als tussendoortje. Terwijl een plak ontbijtkoek per 100 g meer calorieën bevat dan een oliebol. Ouders worden daarbij aangemoedigd door de uitgekiende marketing van de voedselindustrie. Door kinderen van jongs af aan te laten wennen aan zoete smaken, wordt het steeds moeilijker om ze van de suikerverslaving af te krijgen. Goede voorlichting is daarom belangrijk, maar nog lang niet effectief genoeg. Er moet ook een beweging ontstaan van ouders, scholen, leerkrachten, huisartsen, etc. die met elkaar afspreken om het anders te gaan doen. In de wijk Overvecht in Utrecht hebben ze daar goede ervaring mee opgedaan. Op elke school wordt om 10 uur fruit gegeten in plaats van koek of snoep. Volgende stap is water in plaats van pakjes drinken. Als elke school het doet, staan leerkrachten sterker ten opzichte van de ouders. En ouders staan sterker ten opzichte van zeurende kinderen (“waarom moet ik fruit en mag Elsje koek?“). Zo kunnen we elkaar helpen om het gezonde gedrag te stimuleren. En bijkomend voordeel: iedereen doet mee, niet alleen de goed opgeleide bewuste ouder, maar ook de ouders en kinderen die gezond gedrag niet van huis uit mee krijgen.

Kan dat in Culemborg ook niet? Vanuit het Initiatief Gezond Culemborg willen we hierover het gesprek aangaan met basisscholen en ouders. Sommige scholen hebben al belangrijke stappen gezet. Die beweging moeten we groter zien te krijgen. Iedereen met (klein)kinderen in de basisschoolleeftijd kan daarom meehelpen door dit punt binnen de eigen school op de agenda te krijgen: tien uur fruit en water in plaats van zoete drankjes. Als we dan ook de lunch nog wat gezonder maken, dan kan Culemborg uitgroeien tot de gezondste gemeente van Nederland.

zondag 21 april 2013

“Gooi de Schijf van Vijf maar overboord”

(Interview met mij verschenen op het intranet van EZ op 17-4-2013)

Gooi de diëten van Sonja Bakker, Robert Atkins, Pierre Dukan en - als we toch bezig zijn - ook de Schijf van Vijf maar overboord. En vul de kliko ook alvast maar met brood, pasta, aardappelen, melk en yoghurt. Want onze aderen slibben er alleen maar van dicht, onze suikerspiegels stijgen en we worden veel te dik. Het moet radicaal anders. Ga Oerdissen!, aldus Joost Reus, programmamanager bij InnovatieNetwerk.

 “Kijk eens in de doorsnee supermarktkar. Die ligt vol met industrieel bereid voedsel. Pakjes en zakjes vol bewerkte ingrediënten, met onbegrijpelijke namen. We eten bovendien heel veel granen, suiker en we gebruiken veel melk en andere zuivelproducten. En dat kan ons lichaam maar moeilijk verwerken”, aldus Joost Reus. “Gevolg: een toename aan welvaartsziekten als overgewicht, hart- en vaatziekten en diabetes. Willen we dat uitbannen, dan moeten we terug naar de basis. Dan moeten we weer gaan eten als onze voorouders uit de oertijd: met alleen groenten, fruit, vis, vlees, noten en eieren.”

“Zelf ben ik twee weken geleden begonnen met Oerdis. En ik moet zeggen: het bevalt best. Ik ben nu twee weken bezig en ben al twee kilo afgevallen. Bovendien voel ik me alerter en heb geen last meer van de after lunch dip. Het enige wat ik af en toe wel mis is goed brood met een stukje oude kaas.”

Razendsnel
De gedachte achter Oerdis is simpel. De omwentelingen in ons leef- en voedingspatroon - denk aan de opkomst van de landbouw, de veeteelt, de industrialisering - zijn vooral de laatste 200 jaar in een razendsnel tempo gegaan. Onze oeroude genen kunnen dat eenvoudigweg niet bijbenen. Combineer dat met het feit dat we veel minder bewegen - onze verre voorouders gingen soms dagenlang op sjouw om wild, eetbare planten en wortels te zoeken – en ziedaar het probleem. “Met overigens ook allerlei economische gevolgen”, aldus Reus. “Meer dan de helft van de Nederlanders is te zwaar. Meer dan een miljoen Nederlanders heeft suikerziekte. Maar liefst 95% van de Westerse ziekten wordt veroorzaakt door onze leefstijl. Dat alles heeft gevolgen voor onze arbeidsproductiviteit, ons inzetbaarheid op de arbeidsmarkt en de kosten van ons gezondheidsstelsel”.

Oereten
“En dat is meteen ook de link met InnovatieNetwerk. Immers, voeding is één van de domeinen waar we ons mee bezighouden. Er komt steeds meer bewijs dat oervoeding kan bijdragen aan het helpen voorkomen van de grote gezondheidsproblemen in deze tijd. We zijn dus gaan zoeken naar vergelijkbare onderzoeken over de gezondheidswaarde van Oereten. In de Verenigde Staten bestaat het paleo-dieet, dat steeds meer aanhangers krijgt (www.thepaleodiet.com) en in Nederland heeft Frits Muskiet in 2005 een artikel geschreven met als titel: ‘U bent wat u eet, maar u moet weer worden wat u at’, dat was gebaseerd op 163 wetenschappelijke publicaties. Dat waren eigenlijk de vertrekpunten voor ons, maar ook voor de Wageningen Universiteit, het Amsterdams archeologisch Centrum en het Louis Bolk Instituut met wie inmiddels samenwerking hadden gezocht. En nu - na bijna 10 jaar - hebben we onze bevindingen gepubliceerd in het boek ‘Oergezond met Oerdis’ (www.oergezondmetoerdis.nl), samen met een communicatiebureau dat is gespecialiseerd in voeding en ook heeft gezorgd voor praktische adviezen, recepten, dagmenu’s en verhalen uit de praktijk.

Welvaartsziekten
“Maar, zoals de Engelsen zo mooi zeggen: ‘the proof of the pudding in the eating’. Letterlijk in dit geval. Dus hebben vijf collega’s en ikzelf besloten om vier weken lang te gaan eten als onze verre voorouders. En om daarvan verslag te doen via een eigen facebookgroep en LinkedIn. En het gaat goed. Ik geloof er wel in. We zijn genetisch nog hetzelfde als toen we in berenvellen liepen. Onze genen zijn dan ook nauwelijks ingesteld op onze huidige westerse leefstijl. Vandaar ook die enorme toename in welvaartsziekten. Waarom dus niet kiezen voor groenten, fruit, vlees, vis, olie, noten en zaden? Het werkte voor onze verre voorouders, want die hadden aantoonbaar geen last van suikerziekte, hoge bloeddruk, beroertes, hartaanvallen, bepaalde vormen van kanker en overgewicht. Bovendien, zei wijsgeer en arts Hippocrates 400 jaar voor Christus al niet: ‘Laat uw voeding uw medicijn zijn en uw medicijn uw voeding?’


Het boek ‘Oergezond met Oerdis’ is een uitgave van InnovatieNetwerk en Scriptum, kost € 12,95 inclusief verzendkosten, en is te bestellen via www.oergezondmetoerdis.nl. Op de redactie liggen twee exemplaren van het boek. Mail t/m 22 april je naam en telefoonnummer naar Dc Redactie onder vermelding van ‘Oerdis’ en maak kans op een exemplaar. Op www.oerdis.nl vind je meer algemene informatie over Oerdis en recepten.

donderdag 4 april 2013

Creatief bezuinigen


De gemeente Culemborg moet de komende jaren miljoenen bezuinigen. Dit was al langer bekend, maar dankzij korting op het gemeentefonds en overdracht van taken (met minder geld) vanuit het rijk naar de gemeenten, is de situatie nu echt urgent geworden. Het college wil deze maand samen met de gemeenteraad gaan bekijken op welke punten in de begroting kan worden bezuinigd. Je zou ook kunnen zeggen dat het college er onderling niet uitkomt of geen verantwoordelijkheid durft te nemen. Maar van de andere kant biedt deze aanpak ook kansen op meer invloed vanuit de raad.

Wat zijn de opties? Heel veel gemeentelijke taken zijn wettelijk verplicht en liggen vast. De speelruimte is dus beperkt. Binnen het vrije deel gaat het vooral om geld voor de groenvoorziening, voor sport en cultuur, voor het zwembad, de kinderboerderij, het welzijnswerk, participatie van mensen in de bijstand en voor infrastructuur. Het idee van het College is om alle bouwstenen voor de begroting die niet wettelijk vastliggen, op tafel te leggen en samen met de raad opnieuw de begroting samen te stellen. Zero Based Budgetting noemen ze dat in goed Nederlands. Culemborgse inwoners en organisaties krijgen de kans om hierover met de gemeenteraad in gesprek te gaan en hun mening te geven.

Leidt deze aanpak nu tot creatieve ideeën over hoe we voorzieningen in Culemborg en de kwaliteit van de stad in stand kunnen houden? Ik ben bang van niet. In het document dat raadsleden ter voorbereiding krijgen, staan alle bezuinigingsopties genoemd, inclusief de bedragen die – potentieel – kunnen worden gekort. De discussie zal dus vooral gaan over de vraag: waar kunnen we minder geld voor uittrekken? Ik verwacht dat burgers en organisaties straks in de rij zullen staan om aan de raad uit te leggen dat op het onderdeel waar zij belang bij hebben, geen cent kan worden bezuinigd. Het zal vooral voor negatieve energie gaan zorgen en verdeeldheid in de stad.

Zou het ook anders kunnen? Kunnen we ook positieve energie aanboren? Ik denk het wel, maar dat vraagt wel om een andere aanpak. Eerste vraag van de raad aan de bewoners van Culemborg zou kunnen zijn: “Waar zou je zelf energie in willen steken?” of “Welke voorziening zou je zelf graag willen behouden?”. Vervolgvraag is dan: “Welke mogelijkheden zie je om de voorziening in stand te houden?” en “Zijn er creatieve verbindingen mogelijk met andere organisaties of activiteiten, waardoor geld bespaard of verdiend kan worden?”.
Om een voorbeeld te noemen, de groenvoorziening in Culemborg. Hiervoor is jaarlijks € 2 miljoen uitgetrokken. Heel belangrijk voor de leefbaarheid in de stad. Wat zou er gebeuren als de gemeente een fors deel van dit budget beschikbaar zou stellen voor initiatieven uit de stad die met alternatieve plannen komen voor het groenbeheer in een wijk? Met inzet van meer vrijwilligers, met meer betrokkenheid van bewoners die best geld over zouden hebben voor het groenbeheer als hun eigen tuin ook wordt meegenomen, met alternatieve vormen die minder beheer vergen, met creatieve combinaties met andere economisch renderende functies, etc. Het lijkt me sterk dat er in Culemborg geen creatieve geesten rondlopen die verstand hebben van groen. die ondernemend aangelegd zijn en die buiten de geijkte kaders kunnen en durven denken.

Zo’n aanpak vraagt ook een heel andere rol van de gemeente: durven loslaten, ruimte bieden, faciliteren en niet zelf de inhoud willen bepalen. Het vraagt ook tijd en een open uitnodiging aan mensen om met ideeën te komen. Dan ga je niet afbreken, maar opbouwen. Geen inspraak, maar co-creatie. Geen negatieve energie, maar nieuw elan. Dat is wat Culemborg nodig heeft. De tijd dringt, maar het hoeft nog niet te laat te zijn. De raad kan de komende maand laten zien op welke manier ze de bevolking van Culemborg bij de toekomst van de stad wil betrekken.