Innovatie en vertrouwen

(Blog is eerder verschenen op 17-01-2013 op de site van InnovatieNetwerk)
 
Eind vorig jaar hebben we met de medewerkers van InnovatieNetwerk bij elkaar gezeten om van gedachten te wisselen over de relatie tussen schaalvergroting in de veehouderij en vertrouwen. Schaalvergroting is een succesvolle strategie gebleken om te kunnen concurreren op basis van kostprijs, maar blijkbaar wekt schaalvergroting in de veehouderij ook wantrouwen op in de samenleving. Megastallen worden afgebeeld als model voor het slecht omgaan met dieren. Terwijl de schaalgrootte zelf daar niet op van invloed hoeft te zijn. Het hangt veel meer af van het stalsysteem en het vakmanschap van de veehouder.
In dezelfde periode werd ik ook uitgenodigd door de ondernemers van het Nieuw Gemengd Bedrijf als oud-lid van de stuurgroep die de ontwikkeling heeft begeleid. De stuurgroep hield op te bestaan en dat was aanleiding voor een reünie van alle betrokkenen. Het werd een bijzondere avond waar het woord vertrouwen ook veelvuldig werd gebruikt.
Eerst even kort uitleggen wat het Nieuw Gemengd Bedrijf (NGB) inhoudt. Het NGB is gepland in het landbouwontwikkelingsgebied bij Grubbenvorst. Het bestaat uit een varkensbedrijf, een kippenbedrijf en een bio-energiecentrale. Doel van het NGB is om “kringlopen te sluiten, dierenwelzijn te verbeteren, transport te reduceren, milieuwinst te behalen, grond efficiënter te gebruiken en economisch een beter rendement te behalen”. De ambitie van de betrokken ondernemers is om het duurzaamste bedrijf van Nederland neer te zetten. Transport wordt binnen het kippenbedrijf bijvoorbeeld vermeden door verschillende schakels binnen de keten te combineren tot en met de slachterij. Hierdoor is een behoorlijke schaalgrootte nodig: 1,1 miljoen kippen. Meer info is te vinden op de website van het NGB. Deze schaalgrootte was en is voor tegenstanders van megastallen aanleiding om het NGB te vuur en te zwaard te bestrijden. Zowel op lokaal niveau door actiegroep Behoud de Parel als op nationaal niveau door Milieudefensie en Wakker Dier.
Terug naar de avond in december. De sfeer was dubbel. Van de ene kant was er reden voor een feestje - de milieuvergunning en de bouwvergunning waren verstrekt - maar van de andere kant was er ook veel frustratie, omdat er nog een hele lange weg te gaan was, inclusief juridische procedures tot aan de Raad van State. De projectleider van Knowhouse zette de toon door een kruiwagen met rapporten naar binnen te rijden die sinds maart 2004 waren gemaakt om de milieu- en bouwvergunningen te onderbouwen. Vooral de Milieu Effect Rapportage (MER) heeft heel wat bomen gekost. Voor de ondernemers is de lange doorlooptijd (8 jaar) een bron van frustratie. Vooral omdat zij de duurzaamste technieken willen toepassen, maar dit door de lange doorlooptijd en de strikte procedures niet kunnen. De MER vraagt bijvoorbeeld toepassing van bewezen technieken, die echter bij de uiteindelijke vergunningverlening al weer verouderd zijn. Als ondernemers een oude techniek willen vervangen door een nieuwere, lopen ze het risico dat ze de hele MER moeten overdoen. Dat doet natuurlijk niemand. Hier kwam het woord vertrouwen in relatie tot innovatie om de hoek kijken. Kan de overheid in haar procedures niet een prikkel inbouwen die ondernemers voortdurend uitdaagt om de duurzaamste technieken te gebruiken? Kan een MER niet dynamisch worden gemaakt, zodat innovatie wordt bevorderd in plaats van geremd? En in hoeverre kan vertrouwen in de passie en drijfveren van een ondernemer een rol spelen bij het verlenen van een vergunning? Dit is natuurlijk vloeken in de juridische kerk, maar het zou innovatie een stuk bevorderen.
Het meest getroffen was ik door het verhaal van Marcel Kuijpers, een ondernemer die ik heb leren kennen als man met een grote passie voor innovatie en duurzaamheid. Hij heeft het extra zwaar te verduren. Actiegroepen vechten niet alleen zijn nieuwe plannen aan, maar nemen ook zijn huidige pluimveebedrijven in Noord-Brabant op de korrel, omdat die niet meer voldoen aan de geldende milieunormen. Dat is logisch, want Kuijpers is al 8 jaar bezig om op de locatie in Grubbenvorst te beginnen en het zou kapitaalvernietiging zijn als hij nog zwaar zou investeren in zijn huidige locaties. Hij vertelde over een discussieavond in zijn eigen dorp met mensen van zeer verschillend pluimage waar hij zijn plannen voor het NGB kon toelichten, zonder dat hij zich direct moest verdedigen tegenover tegenstanders. Er werden kritische vragen gesteld, maar er werd ook geluisterd en er was respect en vertrouwen. Geworteld zijn in de omgeving, mensen persoonlijk kennen zijn sleutelwoorden om vertrouwen te winnen en om ruimte te krijgen om te ondernemen. Voor Kuijpers was het daarom veel gemakkelijker geweest om op zijn huidige locaties stilletjes uit te breiden in plaats van op een nieuwe plek iets innovatiefs en duurzaams te beginnen.
Ik hoop van harte dat de ondernemers van het NGB uiteindelijk de gelegenheid krijgen om ook het vertrouwen te winnen van de mensen in Grubbenvorst en dat ze kunnen laten zien dat schaalgrootte, duurzaamheid en dierenwelzijn hand in hand kunnen gaan.